Op bezoek in een natuurinclusieve woonwijk

Kerckebosch: een natuurinclusieve woonwijk

In de woonwijk Kerckebosch in Zeist komen diverse actuele thema’s samen. Natuur is de verbindende factor in de wijk. Voor de aanleg van wegen en de bouw van woningen zijn weliswaar bomen gekapt, maar er is ook nieuwe natuur voor in de plaats gekomen. Zo is er nu heide en zijn exoten vervangen door inheemse soorten. Gekapte bomen zijn hergebruikt voor bankjes, vogelhuisjes, fietsbeugels etc. Door natuurinclusieve aanpassingen trekt de wijk nieuwe vogels en vlinders en in het gehele gebied komen nu beschermde diersoorten voor. De openbare ruimte is zo aangepast dat regenwater vastgehouden wordt in wadi’s, groenstroken of boomperken. Parkeervakken hebben halfverharding gekregen.

Kerckebosch is een bijzondere wijk waar iedereen kan wonen. Midden in de natuur tussen bos en hei. Met een grote verscheidenheid aan architectuur en waar alle woningen kwaliteit uitstralen. Of je nu in de sociale huur of de vrije sector woont, in een eengezinswoning, zelfbouw of appartement.

Kerckebosch is in vijftien jaar tijd omgetoverd van een wijk met negen sociale huurflats uit de jaren zestig naar een groene woonwijk voor 1.000 woningen in verschillende types en prijsklassen. Hét voorbeeld van een natuurinclusieve wijk. Alle reden voor Eelerwoude daar op excursie te gaan. Met collega’s én opdrachtgevers.

Tijdens de excursie waren ook relaties van Eelerwoude uitgenodigd, want die nemen wij graag mee op weg naar 100% natuurinclusief. Drie ervan hebben we om een reactie gevraagd.

Luc van den Bosch is ontwikkelaar bij Bramer BV uit Vriezenveen, partner in huisvestingsprojecten, voornamelijk actief in Noord Oost Nederland en de Flevopolder. Van den Bosch is onder de indruk van Kerckebosch.

“Wonen in de natuur, wie wil dat nou niet. Deze wijk lijkt me uniek voor Nederland. Je maakt niet zo vaak mee dat een gemeente een hele wijk laat slopen en budget beschikbaar stelt voor deze manier van nieuwbouw, waarbij ook ruimte is voor sociale woningbouw.” Als projectontwikkelaar bij Bramer BV is Van den Bosch al wel gewend ruimte te creëren voor zwaluwen en vleermuizen, “zo hebben we net een tender in Losser gewonnen waar we gekozen hebben voor groene zijgevels van nieuwbouw, maar in deze wijk zag ik dat alles nog net een stapje verder was uitgevoerd. Neem de robuuste wallen tussen kavels. Geen schutting, maar een groene buffer met zelfs boomstronken erin. Ik zag een kavel waar toch een schutting terug gezet was, dan zie je dat dat compleet fout is.”

Wouter van As, beleidsmedewerker landschap en biodiversiteit bij de gemeente Moerdijk viel op dat de wijk een geleidelijke overgang kent van natuur naar wonen.

“Meestal zie je een abrupte overgang. Ik zag hier volwassen bomen in achtertuinen die geen ruimte hadden hoeven maken voor de nieuwbouw.” Zo’n geleidelijke overgang neemt Van As in zijn achterhoofd mee voor projectontwikkeling in zijn gemeente. “In Moerdijk hebben we nagenoeg geen bos, maar ik zie zeker kans kruidenrijk grasland door te trekken van het platteland naar de woonkernen van onze gemeente.” Feitje dat Van As oppikte van Eelerwoude-ecologen: plant vooral wél bomen en struiken die het hier door klimaatverandering op den duur niet zo goed meer doen. “De zuidgrens voor de lijsterbes schuift op naar het noorden. Maar voor de biodiversiteit moet je die nog wel blijven aanplanten, samen met struiken die het in een warmer klimaat beter doen zodat deze de lijsterbes bij uitval kunnen vervangen.”

Thomas van der Klei is programmamanager en projectleider bij de beheer- en ontwikkelingsorganisatie Recreatie Noord-Holland. In het kader van het programma Natuurinclusieve Recreatie is een toolbox met maatregelen ontwikkeld voor natuurinclusieve kansen bij het beheren en ontwikkelen van de Noord-Hollandse recreatiegebieden.

“Mooi om te zien hoe bij Kerckebosch de natuur als basis is genomen. Meestal wordt bij natuur-inclusieve opgaves gedacht vanuit bestaande bebouwing en koppelkansen, bij Kerkebosch is écht gekeken hoe bebouwing mogelijk is in de bestaande groene omgeving. Binnen onze recreatiegebieden noemen wij dit ook wel ‘recreatie-inclusieve natuur’. Zo gaan we het gesprek aan met ondernemers in onze recreatie-gebieden. Je onderneemt hier niet in een gebied met natuur eromheen, maar je onderneemt ín de natuur. Het groen is er al, daar heb je je toe te verhouden. Dit willen wij borgen in de nieuwe en bestaande contracten in de recreatiegebieden.”

Lars Beurskens, landschapsarchitect bij Eelerwoude:

“Als je op weg bent naar 100% natuurinclusief zijn al uitgevoerde projecten prachtige voorbeelden. Kerckebosch is zo’n beetje hét wereldvoorbeeld voor natuurinclusief, terwijl die wijk in ontwikkeling ging toen dat woord nog niet eens bestond. Daar is de weerbarstigheid tussen tekentafel en praktijk al overwonnen. Je ziet aan de wijk de veranderende opvattingen, van bouwen met beton naar hout bijvoorbeeld. Dat voortschrijdend inzicht is mede het gevolg van samenwerking tussen gemeente, projectontwikkelaars en natuurorganisaties. Dat past goed in onze werkwijze. Een prima plek om met de verschillende disciplines van Eelerwoude daar samen ervaring op te doen en met elkaar het gesprek aan te gaan over wensen en mogelijkheden om kennis en kunde te herijken. Helemaal nu de ontwikkelaars en uitvoerders het gebied hebben overgelaten aan de bewoners, die het moeten gaan beheren.”