Met klimaatbestendig en biodivers beheer maak je je landgoed veerkrachtiger
“Hoe meer je op je landgoed de natuur in een stramien dwingt, hoe kwetsbaarder het wordt”, stelt ecohydroloog Karel Hanhart. Met de veranderingen van vandaag de dag op het gebied van klimaat en biodiversiteit is het volgens Hanhart zaak om landgoederen meer weerbaar te maken: “Zodat je landgoed bestand is tegen extreem weer én zodat er weer ruimte komt voor insecten en vogels.”
Maar hoe kun je je landgoed veerkrachtiger maken?
“Een landgoed is eigenlijk een soort mini-Nederland: bos, landbouw, natuur, cultuurhistorie en dus ook veel mogelijkheden”, zegt Hanhart. “Maar langzaamaan lopen we tegen onze grenzen aan, zeker als we kijken naar trends als klimaatverandering en de achteruitgang van de biodiversiteit. Om dit op te kunnen vangen, moeten we natuurlijke processen meer ruimte geven. En dat kan juist heel goed op een landgoed: landgoedeigenaren en pachters kunnen samen – op een heel andere manier – het landgoed opnieuw inrichten en beheren.”
Herstel het natuurlijk watersysteem
“Het watersysteem is de basis onder alle activiteiten op een landgoed. In een verdroogd landgoed sterven in droge zomers fijnsparren en lariksen, stokt de aangroei van andere boomsoorten, vallen grachten en vijvers droog en nemen kritische planten- en diersoorten in aantal af. Akkers en graslanden moeten worden beregend om de productie op peil te houden. Hierdoor daalt de grondwaterstand nog verder, waardoor in sommige hogere zandgronden de grondwaterstand in de winter niet eens meer op het oude winterpeil terugkomt.”
De bodem als spons
De reden hiervoor is dat veel sloten in het verleden zijn overgedimensioneerd en niet op een logische plaats in het landschap liggen. “Zo zie je soms sloten dwars door een hoge dekzandrug lopen, die het grondwater in de winter onnodig diep afvoeren. Door de sloten weer door de natuurlijke laagten in het landgoed te leiden, kunnen zij veel minder diep worden aangelegd. Hierdoor wordt grondwater in de bodem geborgen en vormt de bodem weer een spons die in zomer voorkomt dat de bodem verdroogt. De hoeveelheid grondwater die in de bodem wordt geborgen is vele malen groter dan de hoeveelheid oppervlaktewater die in een retentiebekken kan worden geborgen. Hierdoor is de nalevering van de grondwater tot diep in de zomer merkbaar, terwijl de oppervlaktewaterbergingen vaak na enige weken weer zijn drooggevallen.
De mogelijkheden om het natuurlijke watersysteem te herstellen verschillen van gebied tot gebied en worden met name bij kleine landgoederen veroorzaakt door de (veelal agrarische) omgeving van het landgoed. Toch loont het de moeite om te kijken welke mogelijkheden er in uw landgoed zijn.”
Werk aan een betere bodem
Daarnaast kunnen landgoedeigenaren en pachters samenwerken aan de kwaliteit van de bodem. “In een handje grond zitten zo 1 miljoen kleine dieren en planten, ook wel organische stof genoemd. Organische stof zorgt ervoor dat de bodem regenwater en bemesting vasthoudt, zodat planten optimaal van alle voedingsstoffen in de bodem kunnen profiteren. Ploeg daarom niet te vaak, want dat vermindert je organische materiaal. En pas zo min mogelijk bestrijdingsmiddelen en ontwormingsmiddelen toe, want die doden juist de levende organische stof.”
Maak de voedselketen korter
Tot slot is het volgens Hanhart ook nog mogelijk om met ander landgoedbeheer een bijdrage te leveren aan het korter maken van de voedselketen: “Als je lokaal verbouwt op je landbouwgronden, kun je ook zorgen voor lokale verkoop. Het landgoed kan zo dé leverancier worden voor producten als zuivel, groente en fruit voor de betreffende omgeving. Dat heeft veel voordelen: het is goed voor het milieu, de lokale economie én de portemonnee.”
Ook aan de slag met een klimaatbestendig en biodivers landgoed?
Het aanpassen van de waterhuishouding en uitvoering van de waterhuiskundige maatregelen, het voeren van gesprekken met pachters: met de diverse disciplines die we in huis hebben, kunnen we op allerlei manieren helpen bij een klimaatbestendig en biodivers beheer van je landgoed. “Ook in combinatie met maatregelen in het kader van de energietransitie is er van alles mogelijk. Samen aan de slag om klaar te zijn voor alle uitdagingen waarvoor we staan.”
