Basiskwaliteit Natuur en de rol van heggen in biodiversiteit en landschapsherstel
Tijdens een Eelerwoude-kennisbijeenkomst met collega’s stond de Basiskwaliteit Natuur (BKN) centraal, met een speciale focus op de rol van heggen in het herstel en behoud van biodiversiteit en landschap.
Deze bijeenkomst was bedoeld om kennis en praktische toepassingen te delen die natuurinclusiviteit bevorderen. Een belangrijk onderdeel was de aandacht voor groene dooradering door het planten van heggen en andere houtige lijnvormige elementen.
Collega en ecoloog Tim Asbreuk is een echte struweelhaag-enthousiasteling. Hij liet zien hoe BKN een brug slaat tussen landschap en ecologie, waardoor systeemdenken eenvoudig en begrijpelijk wordt.
Wat is Basiskwaliteit Natuur?
BKN vertegenwoordigt de essentiële natuurkwaliteit die we buiten de grenzen van onze beschermde natuurgebieden mogen verwachten. Het is een wetenschappelijk onderbouwde standaard die de ondergrens bepaalt voor biodiversiteit, zodat deze niet alleen behouden blijft, maar ook kan floreren.
De urgentie van BKN
Ondanks voortdurende inspanningen zien we dat de natuurkwaliteit afneemt, zowel binnen als buiten onze natuurgebieden. De Vogelbescherming heeft de noodklok geluid: talrijke algemene vogelsoorten zijn al op de oranje lijst beland, een voorloper van de rode lijst. Dit heeft ons wakker geschud over het belang van het behouden van de basiskwaliteit van de natuur, niet alleen binnen beschermde gebieden, maar juist ook daarbuiten.
BKN methodiek Overijssel
In opdracht van de Provincie Overijssel heeft Eelerwoude de Methodiek BKN Overijssel ontwikkeld. Deze methodiek omvat zeven unieke landschapstypes, elk met hun eigen karakteristieke eigenschappen. Voor elk landschapstype is een lijst met gidssoorten samengesteld. Deze soorten, herkenbaar en kenmerkend voor hun landschapstype, fungeren als indicatoren van een vitale natuur.
BKN in praktijk
BKN stelt ons in staat om te meten of een project echt 100% natuurinclusief is. Dit is een essentiële stap naar een duurzame toekomst. Door de BKN-methodiek te verweven in onze landschapsontwerpen en adviezen, bouwen we aan een toekomst waarin de natuur niet slechts overleeft, maar floreert. Een toekomst waarin de natuur volop ademt.
Door de inzichten van BKN te integreren in onze projecten, kunnen we een belangrijke bijdrage leveren aan het behoud en de verbetering van biodiversiteit buiten beschermde gebieden. Dit is cruciaal voor het behoud van onze natuurlijke leefomgeving en het welzijn van toekomstige generaties. Met de Basiskwaliteit Natuur zetten we een stap richting een groenere, gezondere en meer veerkrachtige wereld.
Inspirerende bijdrage van Jantine Schinkelshoek
Jantine Schinkelshoek is de bezielende kracht achter HoopHeggen, een stichting die het verlies van biodiversiteit aanpakt met het planten van heggen. Zij verrijkte de bijeenkomst met haar inzichten en benadrukte de kracht van gemeenschappelijke actie en de positieve impact van heggen op biodiversiteit, landschapsherstel en maatschappelijke diensten. Er werd aandachtig naar haar inspirerende woorden geluisterd.
HoopHeggen: groene verbindingen voor een levendige toekomst
Jantine bracht ons een boodschap van actie en optimisme. Met haar onwankelbare geloof in de ‘Kracht van Doen’, inspireerde zij ons om samen te werken aan een groenere toekomst, zelfs te midden van de uitdagingen die biodiversiteit en landschap ondervinden.
Biodiversiteitsverlies en de gevolgen
Nederland heeft te kampen gehad met een zorgwekkende afname van biodiversiteit. Bossen worden schaarser, en het jaar 2023 staat te boek als een rampjaar voor vlinders. Insecten- en vogelpopulaties hebben een duik genomen, maar ook ons menselijk welzijn voelt de druk. Mensen ervaren minder rust en ontspanning als ze minder toegang hebben tot gezonde natuurgebieden. Ondanks dat we als land hoog scoren op de geluksindex, zien we een toename in stressgerelateerde aandoeningen sinds de coronapandemie.
Aanleg van heggen
HoopHeggen streeft ernaar om hier verandering in te brengen met een simpele, doch krachtige actie. Door samen heggen te planten, verbinden we mensen en weven we een levend netwerk van groen door heel Nederland. Dankzij de inzet van talloze vrijwilligers zijn er al kilometers aan heggen, singels en zoom aangelegd, wat HoopHeggen de ‘Gouden Mispel’ van 2022 opleverde.
Waarom heggen planten?
Wat is nu eigenlijk de meerwaarde van heggen? Heggen zijn niet alleen een middel om het landschap te herstellen en biodiversiteit te stimuleren, ze zijn ook een essentieel onderdeel van ons cultureel erfgoed. Er zijn diverse soorten heggen (elzensingel, struweelheg, knip- en scheerheg), elk met hun unieke functie en bijdrage aan de biodiversiteit.
Heggen spelen een belangrijke rol in waterretentie, zuivering van oppervlaktewater, CO2-vastlegging, en versterken de biodiversiteit en klimaatbestendigheid van het landschap. Voederheggen (voor vee) verminderen de noodzaak van pesticiden en medicijnen, wat leidt tot een bloeiende landbouw. Onderzoek wijst uit dat investeringen in heggen zich terug betalen in hogere gewasopbrengsten en lagere kosten.
De keuze van plantsoorten bij de aanplant van heggen is cruciaal voor de biodiversiteit. Met slechts 3% van de inheemse houtige vegetatie over, is het van groot belang om autochtoon plantmateriaal te gebruiken en te koesteren.
Van theorie naar praktijk
Na een boeiend theoretisch gedeelte gingen de deelnemers enthousiast aan de slag. Gewapend met stiften en schetsrollen werkten zij in groepen aan vier casestudies, waarbij ze creatieve oplossingen bedachten om een woonwijk, bedrijvenpark, landbouwgebied of recreatiezone natuurinclusiever te maken. Deze oplossingen werden met trots gepresenteerd aan de groep.
Duurzaam diner en waardevolle inzichten
We sloten de dag af met een diner dat net zo duurzaam was als smakelijk.
Tijdens de dag is het volgende naar voren gekomen:
- BKN is een krachtig instrument om verhalen te vertellen en verandering te stimuleren, met een solide basis voor het verrijken van biodiversiteit.
- BKN illustreert de directe samenhang tussen landschap en ecologie, en maakt systeemdenken toegankelijk voor iedereen.
- BKN biedt (onder meer ecologen) een nieuw perspectief op kansen en mogelijkheden.
- Heggen vervullen niet alleen een ecologische rol, maar kunnen ook voeden en verbinden.
Voor onze toekomstige projecten nemen we deze inzichten mee:
- Integreer BKN in offertes waar relevant – het is een investering in de toekomst.
- Heggen zijn van onschatbare waarde – laten we ze vooral toepassen!
- Breng variëteit in heggen aan qua type en soortkeuze.
- Beheer is de sleutel tot behoud; laat dit een leidraad zijn vanaf de ontwerpfase.
- Kies voor autochtoon biologisch plantgoed – het verschil begint bij de basis.
Met deze inzichten zijn we goed voorbereid om de principes van BKN en de kracht van heggen te integreren in onze toekomstige projecten, waardoor we bijdragen aan een rijkere biodiversiteit en een veerkrachtiger landschap.
Meer weten over Basis Kwaliteit Natuur en de kracht van heggen?