Traditioneel natte laaggelegen klei- en veengronden worden na overvloedige regen nog goed nat. Op de hoger gelegen zandgronden van Overijssel, Gelderland, Drenthe en Limburg is dat een ander verhaal. Hier komen na een natte periode alleen de kleine grondwatersystemen op peil. De grotere grondwatersystemen, zoals de grondwaterbel onder de Veluwe, raken pas na langere tijd aangevuld. Regenwater dat in een korte tijd overvloedig valt, wordt veel te snel weer richting de Noordzee afgevoerd.

Verdroging heeft meerdere oorzaken

Nederland is in de tweede helft van de vorige eeuw zorgvuldig ontwaterd. Veel sloten zijn daarbij overgedimensioneerd: ze zijn te diep aangelegd. Daardoor houden ze pas op met het afvoeren van grondwater als de grondwaterstand zeer diep is gezakt. Een ander probleem is dat er minder regenwater in de bodem infiltreert, doordat de landbouwbodems slechter doorlatend zijn geworden door compactie (zware machines) en door afname van het organische stofgehalte. De droge zomers van deze eeuw zorgen er vervolgens voor dat het waterpeil nog verder zakt, waardoor boeren steeds vaker een pomp aanschaffen en grondwater oppompen om hun oogsten te redden.

Lanen vol dode bomen

Ecohydroloog Karel Hanhart wordt in zijn werk continu geconfronteerd met de gevolgen van verdroging. Tientallen drooggevallen beken op de Veluwe, rottende funderingen van landhuizen en kastelen, lanen vol dode bomen en natuurgebieden waar het leven letterlijk uit wegsijpelt. Karel: “Het goede nieuws is dat we aan een deel van het probleem iets kunnen doen, samen met onze opdrachtgevers. Door in elk project na te denken over het bestrijden en tegengaan van verdroging, werken we samen aan de weerbaarheid en het herstel van de biodiversiteit in Nederland.”

Droogte op natuurgebieden en landgoederen

Het aanpakken van verdroging heeft als gevolg dat de natuur zich herstelt en het gebied klimaatbestendiger wordt. We hebben de afgelopen jaren al veel mooie projecten aangepakt die dit prachtig illustreren. In Landgoed Hackfort werken we samen met Natuurmonumenten. Daar zetten we in de winter voorheen natte beekbegeleidende broekbossen en vloeivelden wekenlang onder water met water van de Baakse beek. Deze oude boerenpraktijk van het bevloeien van hooilanden wordt hier nieuw leven ingeblazen.

In de graslanden van het Middachterbroek op Landgoed Middachten werden kilometers aan diepe sloten en beken verondiept met klei. En met succes: de bijna verdwenen aanvoer van kwelwater naar het aangrenzende beroemde bronbos is voor een belangrijk deel hersteld. En dat zorgt voor de terugkeer van unieke plantsoorten zoals slanke sleutelbloem en knikkend nagelkruid. Mede dankzij de uitgevoerde maatregelen houden deze soorten vrijwel alleen op het landgoed Middachten stand.

Werkwijze verdrogingsbestrijding

Overal waar de grondwaterstand daalt en de aanvoer van kwelwater wegvalt, verdwijnen soorten en sterven bomen. Daarom moeten we heel hard aan de slag met het bestrijden van de huidige verdroging en ons tegelijkertijd voorbereiden op toekomstige droogte. We moeten veel weerbaarder worden, niet alleen tegen wateroverlast, maar ook tegen droogte.

Hoe die bestrijding en het creëren van weerbaarheid eruitzien, verschilt per gebied en project. Het begint in eilk geval altijd met metingen van het grondwater en een analyse van de oorzaken van verdroging. Daarna volgen de inrichtingsplannen: hoe kan het water vastgehouden worden en wat is het effect daarvan op de omgeving? Wij overleggen met overheden en partijen uit de omgeving. We vragen vergunningen aan en maken bestekken, om vervolgens ook de uitvoering in het veld te begeleiden. “En daarna,” vertelt Karel, “blijven we het gebied volgen om te zien of de maatregelen genoeg effect hebben.”