Van grasland naar groene bufferzone
De overgangszone Esvelderbeek
Tussen Barneveld-Noord en het bedrijventerrein Harselaar ligt de Overgangszone Esvelderbeek, een voorbeeld van hoe verschillende ambities samenkomen in één ontwerp. Wat ooit een monotoon grasland met maïsvelden was, is nu een gevarieerd landschap dat natuur, waterbeheer, wonen en zorg met elkaar verbindt.
De transformatie vond plaats in 2013, in opdracht van de gemeente Barneveld, en is een voorbeeld van natuurinclusief ontwerpen door Eelerwoude. In 2024 evalueerden we het resultaat.
Een visie vol ambities
De gebiedsvisie Overgangszone Esvelderbeek legde de basis voor het project. In het ontwerp werden uiteenlopende ambities geïntegreerd, zoals:
- de ontwikkeling van een landgoed
- een waterbergingsopgave
- de inrichting van een Ecologische Verbindingszone (EVZ)
- de hermeandering van de Esvelderbeek
- de vestiging van een kinderhospice
- de aanleg van fiets- en wandelpaden
- natuurcompensatie op +/- 15 hectare
- nieuwbouwkavels ter financiering van het project
- behoud van agrarische functies
Deze combinatie vroeg om een zorgvuldige balans tussen ecologie, ruimtelijke kwaliteit en financieel haalbare ontwikkeling.
Plan Esvelderbeek
Het resultaat: een landschap met identiteit
Elf jaar na oplevering is de Overgangszone Esvelderbeek uitgegroeid tot een levendige, groene buffer tussen de stad en bedrijvigheid. Het historische essen- en kampenlandschap is hersteld, met herkenbare zandruggen, houtwallen en singels. De beek meandert zoals in vroegere tijden en wordt omgeven door diverse leefgebieden.
De aanleg van recreatieve verbindingen, zoals wandel- en fietspaden, heeft het gebied toegankelijk gemaakt voor omwonenden en bezoekers. Dit draagt bij aan de beleving van de natuurlijke omgeving en maakt het gebied multifunctioneel.
Een bezoeker omschreef het treffend: “Dít is natuurinclusief.”
Oever 2013
Oever 2024
Ecologie als leidraad
Met advies van een ecoloog is een landschap gecreëerd dat biodiversiteit versterkt. Het gebied bevat een mix van biotopen, met glooiende oevers, poelen en houtwallen. De variatie in stroomsnelheid van het water en de gradiënten zorgen voor leefruimte voor een breed scala aan soorten.
Takkenrillen en bijenkasten dragen bij aan het herstel van de natuur en versterken de interactie tussen mensen en biodiversiteit. Vogels, insecten en kleine zoogdieren maken volop gebruik van de nieuw gecreëerde leefomgeving.
De kracht van participatie
Vanaf het begin was er intensieve samenwerking met belanghebbenden. Keukentafelgesprekken en rondgangen in het gebied zorgden voor een breed draagvlak. Specifieke wensen van betrokken partijen, zoals het kinderhospice, werden meegenomen in het ontwerp. Bijvoorbeeld: waterelementen zijn zo ontworpen dat de kans op muggen minimaal is, om rekening te houden met de gezondheid van kwetsbare kinderen.
Hoewel later in het proces extra woningbouw werd toegevoegd om het project financieel sluitend te maken, is ook dit in samenspraak met de omgeving vormgegeven.
Leerpunten en toekomst
De Overgangszone Esvelderbeek laat zien hoe een integrale, natuurinclusieve aanpak leidt tot een gebied dat functioneel, ecologisch en recreatief waardevol is. Toch zijn er ook leerpunten. De vormgeving van gebouwen en bruggen had met een scherpere natuurinclusieve bril nóg sterker gekund.
Een projectbezoek in 2024 bevestigt de impact van het ontwerp. Het gebied wordt intensief gebruikt door wandelaars, fietsers en hardlopers. De dynamiek van water in het landschap zorgt voor unieke ervaringen, terwijl de ecologische waarde zichtbaar blijft groeien.
De Overgangszone Esvelderbeek bewijst dat natuurinclusief ontwerpen een krachtige manier is om een multifunctioneel landschap te creëren. Dankzij een zorgvuldig proces waarin natuur, recreatie en wonen met elkaar verweven zijn, is de zone uitgegroeid tot een voorbeeld van duurzame gebiedsontwikkeling.
Of je nu komt om te wandelen, de natuur te bewonderen of te genieten van de rust: dit is een gebied waar mens en natuur samenkomen.
Meer weten over natuurinclusief ontwerpen?
