Een betere leefomgeving voor wadvogels
Verantwoord vogelspotten op Schiermonnikoog
bron foto: Natuurmonumenten
Om het Waddengebied aantrekkelijker te maken voor wadvogels is het project Wij&Wadvogels in het leven geroepen. Het is een meerjarenplan dat bestaat uit 26 deelprojecten die tegelijkertijd eilanders en bezoekers betere voorzieningen moet bieden om de vogels te bekijken zonder ze te verstoren.
De hulp van Eelerwoude is ingeroepen om te ondersteunen bij de realisatie van het deelproject op Schiermonnikoog. Daarvoor maakten wij onder meer het ontwerp van een uniek vogelkijkscherm en werken we aan nieuwe eilandjes die meer broedvogels aantrekken. Maatregelen die zorgen voor rust voor vogels en ruimte voor mensen.
Natuurbehoud op Schiermonnikoog
De Waddenzee is één van de belangrijkste locaties voor kustvogels in de hele wereld. Deze video op YouTube maakt duidelijk waarom. Schiermonnikoog is daarvan één van de meest wilde, ongerepte plekken van Nederland en een paradijs voor trekvogels.
Je vindt er de Westerplas, één van de weinige zoetwaterplassen van het eiland. Daar broeden in het voorjaar veel soorten die er bij opkomend water beschutting zoeken. Ze vliegen bij laagwater weer richting het wad en naar de slenk tussen de veerdam en de jachthaven. Daar zoeken ze soms wel met honderden naar voedsel.
Om deze natuur te behouden voor de toekomst heeft het gebied aandacht nodig. Daarom werken verschillende partijen samen met als doel het realiseren van meer broed- en rustplekken voor wadvogels en verantwoorde voorzieningen voor het bekijken van vogels.
Maatregelen bij de Westerplas
Voor deze doelen biedt de Westerplas goede kansen. Maar het gebied was dichtgegroeid. Wilgen hadden er de overhand. Daardoor bood het minder broedmogelijkheden voor bijvoorbeeld sterns en kokmeeuwen. Mensen kropen door de begroeiing om goede foto’s te kunnen maken van de vogels in de plas. Dat verstoorde de rust voor de vogelsoorten.
Natuurmonumenten had enkele maatregelen voor ogen en onze adviseurs hebben die plannen realiseerbaar gemaakt. Samen met de opdrachtgever hebben we de locaties bepaald en we vertaalden een ruwe schets naar een realistisch uitvoerbaar plan.
Meer natuurbeleving
Aan de rand van de plas werd op enkele plekken begroeiing verwijderd. Zo ontstonden meerdere doorkijkjes over de plas. Bezoekers kunnen nu de vogels observeren zonder ze te verstoren.
Ook het zicht vanaf het uitkijkduin op het duin aan de westzijde van de plas werd hierdoor beter. Daarnaast werden er bankjes en fietsleunhekken geplaatst. Deze relatief eenvoudige ingrepen zorgen nu al voor meer natuurbeleving in de Westerplas.
De mens dichterbij de natuur
We ontwierpen een vogelkijkscherm om bezoekers te mogelijkheid te bieden op een verantwoorde manier van de vogelsoorten te genieten. De constructie, van Europees eiken met een dak van COR-TEN-staal, werd aan de zuidzijde van de plas geplaatst.
Omdat het scherm plaats biedt aan ongeveer 12 personen tegelijk, is het ook geschikt voor groepen. Zij kunnen daar van heel dichtbij onder meer grauwe ganzen, tureluurs, bergeenden en lepelaars bekijken. Om bezoekers uit het zicht naar het kijkscherm te leiden, werden langs het schelpenpad schermen gemaakt van houten palen en takkenbossen. Het romantische karakter dat de paden kenmerkt, is bewaard gebleven.
Het vogelkijkscherm kwam ter sprake in onze talkshow Plan E: ‘Natuurinclusief verbindt’.
Nieuwe broedmogelijkheden
Oorspronkelijk kwamen soorten als de bontbekplevier voor in de Westerplas. Tegenwoordig is het hier geen vaste broedvogelsoort meer. Om meer ruimte te bieden aan deze en soortgelijke vogelsoorten, worden er twee eilanden aangelegd in de Westerplas. Deze bieden een goede plek om ongestoord te broeden.
De eilanden worden gemaakt van bodemmateriaal uit de plas. Het materiaal wordt opgesloten door een dubbele palenrij met takkenbossen ertussen. Als het bodemmateriaal voldoende is ingedikt wordt het afgedekt met een laag zand en daarna een toplaag van schelpen. De schelpen moet ervoor zorgen dat de eilandjes zo kaal mogelijk blijven zodat de bodembroeders er graag broeden.
Kweldergroei
Ook bij het derde onderdeel van het project zijn we betrokken. Dat gaat om het gebied tussen de veerdam en de jachthaven. Het plan is om daar wadplaten op te werpen door middel van bagger die uit de haven komt. Het is de bedoeling dat deze wadplaten zo hoog komen te liggen dat de vogels hier bij hoogwater kunnen rusten. Ook ontstaat er zo meer slik en kwelder met stroompjes waarin kleine diertjes en visjes blijven hangen. Goed voedsel voor de wadvogels en mooi voor de biodiversiteit.
Op die plek komen meer voorzieningen voor educatie. Het is belangrijk dat bezoekers, bewoners en ondernemers begrijpen wat wel en niet kan ten opzichte van de vogels. De maatregelen hebben immers pas het gewenste effect als de vogels met rust gelaten worden, terwijl de mensen toch mogelijkheden hebben om van de vogels van de waddennatuur te genieten.
Multidisciplinaire aanpak
Bekijk onderstaande video waaruit duidelijk wordt voor welke uitdaging we stonden bij de plaatsing van het scherm.
Adviseur cultuurtechniek en projectleider Leon Feiken zegt: “Voor de plaatsing van het uitkijkscherm zou in de eerste instantie een bouwvergunning aangevraagd moeten worden. Dat hield dan ook een wijziging van het bestemmingsplan in. Maar onze adviseurs ruimtelijke ontwikkeling die erbij betrokken waren, konden duidelijk maken dat het scherm geen gebouw was en dat er dus geen bouwvergunning nodig was.”
“Door de korte lijntjes tussen ons en onze collega’s van andere vakdisciplines kon vertraging van het project voorkomen worden. Dat is de kracht van Eelerwoude.”
