Slim waterbeheer met ecologische meerwaarde

Enschede ligt tegen de flank van de Twentse Heuvelrug. Het hoogteverschil met het lagergelegen Hengelo bedraagt om sommige plekken meer dan 13 meter. Bij hevige neerslag komt er daardoor snel veel water op Hengelo af, wat in het verleden regelmatig leidde tot grote wateroverlast. Door klimaatverandering neemt de kans op extreme neerslag alleen maar toe. Kristalbad heeft als hoofdfunctie om een teveel aan toesnellend water op te vangen: het gebied kan tijdelijk 187.000 m³ water bergen.

Kristalbad is ingericht als waterbergingsgebied voor de opvang van regenwater en als natuurlijk van het gezuiverde afvalwater van de nabijgelegen rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Tegelijkertijd functioneert het gebied als ecologische verbindingszone tussen Noordoost- en Zuidwest-Twente.

Door natuurlijke processen in te zetten als oplossing voor een infrastructureel vraagstuk, is Kristalbad uitgegroeid tot een multifunctioneel natuurgebied tussen de twee grootste gemeenten van Twente. Het is internationaal een toonaangevend voorbeeld van stedelijke klimaatadaptatie.

Een slimme combinatie van waterzuivering, natuur en recreatie

De rioolwaterzuiveringsinstallatie van Enschede ligt ten oosten van het gebied. Het gezuiverde water dat via de Elsbeek in Kristalbad terechtkomt, het effluent, bevat nog relatief veel voedingsstoffen en weinig zuurstof. Om dit water verder te verbeteren voordat het in het open watersysteem terechtkomt, kreeg Kristalbad een tweede functie: als zogenoemde waterharmonica.

Dankzij het natuurlijke hoogteverschil tussen Enschede en Hengelo stroomt het water via een slingerende route door het gebied. Onderweg doorloopt het verschillende natuurlijke zuiveringsstappen, waarbij zuurstof wordt toegevoegd en overtollige nutriënten uit het water verdwijnen.

Enschede ligt tegen de flank van de Twentse Heuvelrug. Het hoogteverschil met het lagergelegen Hengelo bedraagt om sommige plekken meer dan 13 meter. Bij hevige neerslag komt er daardoor snel veel water op Hengelo af, wat in het verleden regelmatig leidde tot grote wateroverlast. Door klimaatverandering neemt de kans op extreme neerslag alleen maar toe. Kristalbad heeft als hoofdfunctie om een teveel aan toesnellend water op te vangen: het gebied kan tijdelijk 187.000 m³ water bergen.

Zuurstofrijke slikplaten en helofytenfilters

De eerste fase bestaat uit drie bassins die afwisselend vollopen en droogvallen. Bij droogval komt er zuurstof in de bodem, die bij het vollopen weer aan het water wordt afgegeven. Dit proces stimuleert de waterkwaliteit én zorgt voor een bodem die aantrekkelijk is voor vogels zoals steltlopers.

Daarna stroomt het water door een systeem van rietbedden, een zogenoemd helofytenfilter. Deze stroken met moerasplanten onttrekken stikstof en fosfaten uit het water, waardoor de ontwikkeling van algen wordt geremd en het ecosysteem in balans blijft.

In delen van het gebied waar het water dieper is, ontstaat een ander type watermilieu, met andere vissen en daarmee ook andere vogelsoorten. Zo ontstaat een grote variatie aan leefgebieden voor flora en fauna.

Enschede ligt tegen de flank van de Twentse Heuvelrug. Het hoogteverschil met het lagergelegen Hengelo bedraagt om sommige plekken meer dan 13 meter. Bij hevige neerslag komt er daardoor snel veel water op Hengelo af, wat in het verleden regelmatig leidde tot grote wateroverlast. Door klimaatverandering neemt de kans op extreme neerslag alleen maar toe. Kristalbad heeft als hoofdfunctie om een teveel aan toesnellend water op te vangen: het gebied kan tijdelijk 187.000 m³ water bergen.

Klimaatadaptief en bijna energieneutraal

Kristalbad is grotendeels zelfvoorzienend in zijn werking. Dankzij het natuurlijke hoogteverschil is nauwelijks energie nodig om het water door het gebied te laten stromen. Alleen de schuiven in de bassins worden elektrisch aangestuurd. Daarmee is de waterzuiverende functie van het gebied bijna volledig energieneutraal – een mooi voorbeeld van hoe duurzame energie en klimaatadaptatie hand in hand kunnen gaan.

Een plek om te beleven

Naast de ecologische en waterzuiverende functies vervult Kristalbad ook een recreatieve rol. Als uitloopgebied voor bewoners van Hengelo en Enschede is het ontworpen met oog voor beleving en toegankelijkheid. Wandel- en fietspaden, uitkijkpunten en de herkenbare lijnen in het landschap zorgen ervoor dat bezoekers het gebied kunnen ervaren zonder de natuur te verstoren. Natuurlijke processen, het oorspronkelijke landschap en de technische functies zijn in het ontwerp met elkaar verbonden tot een gebied met een eigen, herkenbare identiteit.